E òrgel di Znoa

Seri di Herensia Kultural

Ta remarkabel ku un sinagoga òrtodòks tin un òrgel, pasobra den sinagoganan òrtodòks no ta kustumber ku ta usa instrumènt musikal durante servisio, ta e ‘hazan’ ta enkargá ku kantamentu. Aki ta e liberalnan denter di e komunidat tabata partidario di kumpra un òrgel pa hasi e servisionan mas atraktivo. Pero tabatin hopi diferensia di opinion mas entre òrtodòks i liberalnan. Na 1863 e promé skernan a surgi i na 1866 e separashon tabata un echo. E liberalnan a sali for di znoa i nan a bai konstruí tèmpel Emanuel na Wilhelminaplein. Awendia Ministerio Públiko ta establesé den e edifisio akí.
Pero e òrgel di pipa nobo tabata den znoa kaba i el a keda.
Pa por a kumpra e òrgel a bende e sinagoga Nevé Shalom ku tabata pará bashí den Kaya Grandi di Otrobanda. E benta a produsí 4.655 florin. Dia di 28 aprel 1865 a sera un kontrakt ku e trahadónan di òrgel Flaes i Brunjes di Amsterdam. Den un aña di tempu e òrgel tabata kla i a bark’é mand’é Kòrsou.
E kuenta a suma 5.812 florin. Awendia balor di e òrgel históriko ta kalkulá na mas o ménos tres kuart mion (750.000 florin).
E òrgel di pipa históriko akí ta den e balkon, ku ta keda presis na entrada di znoa. E ta poné den un kashi di mahòk. Den e palu na man drechi di e kashi tin e palabra Mikvé grabá i na man robes e palabra Israel (Speransa di Israel). Un mucha hòmber no-hudiu tabata bin pòmp pedal na pia di e òrgel di pipa.. Pasobra na 1866 haham (palabra sefardí, título di honor pa rabino) Aaron Chumaceiro a fiha ku no tabata pèrmití ningun tokadó di òrgel di komunidat hudiu toka un instrumènt musikal riba djasabra (na abraiko: shabbat). Na 1930 a instalá un pòmp eléktriko pa pòmp airu.
Despues ku òrtodòks i liberalnan a uni na 1963 a pèrmití hende muhénan i hende hòmbernan sinta mesklá den znoa. Den sinagoganan òrtodoks ta regla ku muhénan ta sinta separá di hòmbernan. Den znoa Mikvé Israel muhénan tabata sinta ariba den balkon. Na 1866 i e añanan siguiente Christiaan Ulder tabata toka òrgel riba djasabra i riba tur fiesta hudiu. E úniko eksepshon tabata Yom Kippur (Dia di Ekspiashon) pasobra  e dia ei no tabata pèrmití toka òrgel. Pero segun añanan a bai pasando a bini petishon di e komunidat pa toka òrgel riba e dia ei tambe. I te na 1930, despues di konsiderashon ekstenso a disidí ku ta pèrmití toka òrgel tambe durante servisio di Yom Kippur.
Despues ku Christiaan Ulder a fayesé no tabata fásil haña un remplasante no-hudiu.
Nesesidat a pone ku na ougùstùs 1895 a revoká e desishon di Chumaceiro. Na 1901 a tuma A. Charlouis ku no tabata hudiu, komo organista. E famoso músiko i kompositor Edgar Palm tambe tabata organista durante hopi aña, meskos ku e pianista Stanley de Castro.  E organista aktual ta Erich Menig.

Fuentenan

Herdenkingsnummer ter gelegenheid van het 225-jarig bestaan van de synagoge van de Nederlands Portugees Israelitische Gemeente, Mikvé Israel Curaçao  1732-1957 (1957).
Our ‘Snoa’ 5492-5742, published to commemorate the 250th anniversary of the consecration of Synagogue Mikvé Israel (since 1964: Mikvé Israel Emanuel) na Kòrsou (1982).
Synagoge guidebook, Congregation Mikvé Israel-Emanuel 1654 (sin aña).
‘Een droom die uitkomt, restauratie van het orgel in de Mikvé Israel Synagoge’  verschenen in Amigoe, 15 september 2001.

Teksto: Corine Havinga. Portrèt: Prince Victor.