Historisch gebruik “stranden der zee”: III

‘-Als men kijkt naar de verspreiding van rancho’s langs de kusten van Curaçao blijkt dat zij bijna allemaal voorkomen langs de zuidkust van het eiland tussen Fuikbaai en Oostpunt. Slechts een paar komen voor langs de noordkust van Oostpunt en langs de noordkust van Klein Curaçao. Elders op het eiland zijn er langs zowel de noordkust als baaien van de zuidkust overvloedig holen aanwezig in de rotswanden die de vissers als slaap- en schuilplaats konden gebruiken en voor tijdelijke opslag voor netten. Door een afwijkende kustvorm zijn dergelijke plekken met natuurlijke beschutting nagenoeg niet aanwezig aan de oostelijke zijde van het eiland en voelden de vissers kennelijk de noodzaak zelf hun beschutting te bouwen. Op strategische plekken tussen Fuikbaai en Oostpunt zijn er daarom niet minder dan 27 van deze structuren. Andere zijn in het verleden gesloopt voor steenwinning en zijn verdwenen. Slechts weinig worden door vissers nog gebruikt en in stand gehouden.

Vroeger was net zoals tegenwoordig de oostelijke “kop” van Curaçao, of kortweg “Kabes” een belangrijke visplek voor het vissen op mulá, buní en grastèlchi laman (pelagische vissen). Deze visserij vindt bij voorkeur plaats kort na zonsopgang. Voordat diesel -en benzinemotoren algemeen gebruik werden (medio 20ste eeuw), geschiedde de sleeplijnvisserij met zeilbootjes. Om dan vroeg aan de slag te kunnen gaan, overnachtten de vissers aan de lagune van Kabes, vlakbij de ter plekke aanwezige natuurlijke zoetwaterputten.  De boten werden ’s nachts doorgaans langs de zuidkust geankerd net ten oosten van de meest oostelijke grensmuur van plantage Duivelsklip in een gebied in de volksmond bekend als Rancho. Dit gebied ligt aan de westkant van de lagune en aan het begin van de puinwal “Basora” die de lagune van de riffen van de zuidkust afscheidt.  Op Rancho zijn tenminste nog elf in verschillende staat van verval verkerende rancho’s nog zichtbaar. Het gebruik van dit gebied door vissers is zeer oud. Reeds in 1779 had auteur Hering het over een “soort haventje ter berging van visschershutten en kanoos der Indianen” bij deze meest oostelijk gelegen bevaarbaar binnenwater van het eiland.

De meeste rancho’s zijn zwaar vervallen wat er op duidt dat ze niet vaak meer gebruikt worden.  Scherven van oude jeneverflessen van zowel glas als aardewerk, duiden op gebruik van deze plekken vanaf medio 19de eeuw. De  rancho’s staan meestal vlak langs de kust op plekken die onderhevig aan zware golfslag en overstroming ten tijde van stormen en orkanen. De meeste van de nu nog aanwezige structuren dateren daarom waarschijnlijk van later dan 1877 toen het eiland werd getroffen door de catastrofale orkaan “Tecla”. Ook op Bonaire (bij Lac) en Aruba (Oranjestad) bestaan en/of bestonden er kleine gebieden aan de kust met de naam “Rancho”. Mogelijk hebben deze plaatsnamen ook op die eilanden een verwante oorsprong.

In twee eerdere afleveringen werd naar voren gebracht dat de term “stranden der zee” over de eeuwen heen duidelijk niet erg nauw werd gedefinieerd. Alle natuurlijke kustvormen (zoals rotskusten en mangrovebossen) werden gerekend tot de “stranden der zee”. Ook werd besproken hoe reeds in het vroege koloniale tijdperk maatregelen werden genomen om de openbaarheid van en toegang tot de kuststrook voor de bevolking te garanderen. Als gevolg daarvan liggen er overal op het eiland patruli’s (Patrouillepaden) die naar de zee toe leiden. Tegenwoordig worden veel van deze paden nog weinig gebruikt. In dit stuk wordt tevens duidelijk dat de openbare toegankelijkheid van de kust ook gold voor een ruime strook land om te bivakeren en overnachten aan zee. De aanwezigheid van de primitieve vissershutten bekend als rancho’s verspreid over de kust van Curaçao vormen hierbij een stille getuigenis van de mate van openbaarheid van de kust over de afgelopen eeuwen. Geschiedkundig en archeologisch onderzoek naar de rancho’s kan in de toekomst ook mogelijk nieuwe inzichten geven in het dagelijks leven van vervlogen tijdperken. Het historisch geheugen vervaagt echter snel. Eenieder die zich nu nog iets kan herinneren of toe kan voegen over de ligging of gebruik van rancho’s wordt gevraagd om dit beschikbaar te stellen voor documentatie door contact op te nemen met de auteur.

Bronnen:

Hering, J. H. 1779. Beschryving van het eiland Curaçao en de daar onder hoorende eilanden, Bon-aire, Oroba en Klein Curaçao. Herdr. De Wit, Aruba, 1969.

Joubert, S. M. 1999. Dikshonario Papiamentu-Hulandes. 2de herziene druk. ISBN 99904-0-290-6.

Ondertiteling fotos: Vervallen rancho te “Oostpunt” In gebruik zijnde rancho te “Oostpunt”.