Serie Cultureel Erfgoed

De stalen druktank die eind jaren 50 is gemaakt door werknemers van Shell Curaçao NV, was ongeveer twintig jaar in gebruik bij het Sint Elisabeth Hospitaal (Sehos). Tientallen duikers met verschijnselen van de decompressieziekte, ook wel ziekte van Bends genoemd, werden er in behandeld.

Het orgel in de synagoge Mikvé Israel op Curaçao werd ingewijd op 24 oktober 1866. Het orgel heeft bijna honderd jaar trouw dienst gedaan als muzikale ondersteuning bij de diensten, maar sinds circa 1950 is het orgel niet meer bespeeld.

In 1919 geboren in Bakel (bij het Brabantse Helmond) als middelste zoon in een boerengezin van acht kinderen. Na afronding van het gymnasium in Nijmegen ingetreden bij de Paters Dominicanen. Vervolgens, in 1947, werd pater Nooijen samen met nog vijf anderen als pastoor naar de Nederlandse Antillen gezonden.

Van 5 tot 7 februari 2003 is in Georgetown – Guyana een conferentie gehouden met als thema “Wooden Urban Heritage in the Caribbean Region”. Aan deze conferentie, georganiseerd door het UNESCO World Heritage Centre, de UNESCO Office for the Caribbean, CARIMOS -Organization of the Wider Caribbean on Monuments and Sites en de Guyanese overheid, werd deelgenomen door vertegenwoordigers van Suriname, Guyana, Trinidad en Tobago, St. Lucia, Dominica, Antigua, Britisch Virgin Islands, Dominicaanse Republiek, Haïti, Cuba, Jamaica en de Nederlandse Antillen. Doel was het inventariseren wat er in deze regio nog aanwezig is aan de stedelijke houtbouw uit het verleden en wat hiervan de moeite waard is om te beschermen en eventueel te plaatsen op de UNESCO World Heritage List.

“Rancho”

In het Papiamentse woordenboek wordt de term “rancho” gedefinieerd als “armoedig huisje”. Voor de Curaçaose visser had het woord rancho echter een speciale betekenis. In vissersjargon is dit een primitieve hut die door vissers werd opgetrokken uit rotsblokken op de orkaanpuinriggel aan het strand, meestal niet meer dan 10-15 meter van het water vandaan. Daarbij werd geen metselspecie gebruikt. Met drijfhout en takken werd de hut voorzien met een profesorisch dak die beschutting bood tegen de elementen. Deze hutten werden vroeger gebruikt voor overnachting tijdens vis-excursies in afgelegen gebieden. De hutten werden doorgaans via patrouillepaden (patruli’s) en langs de kust te voet bereikt.

Traditionele Caribische watervaten zijn de dierbare antiquiteiten van twee dames op leeftijd op het eiland Saba. Hoewel de artefacten niet op Saba zijn gemaakt, zijn ze twee interessante voorbeelden van intereilandelijke handel en van de continuïteit van pottenbakkerij als een huisindustrie, die diepgeworteld is in de Caribische geschiedenis. Deze potten zijn gemaakt op Nevis, waar tot op heden traditionele keramische producten worden vervaardigd.

De jaren dertig en veertig, een wereld zonder televisie, computer en plastic, maar vol van muziek. Vanuit Venezuela en later vanuit Cuba waaien de Latijns-Amerikaanse ritmes over naar Curaçao: música llanero, son, rumba. En met de muziek volgen de instrumenten, zoals de maraca.
‘Het tijdperk van de kalebas’, noemt Elis Juliana de decennia voor de Tweede Wereldoorlog. Van alles werd er van gemaakt. Schepjes, snoepgoed en muziekinstrumenten. Maar anders dan de ‘bastel’, een soort trommel, de ‘gogorobi’, een eenvoudig fluitje van een kleine kalebas met twee gaatjes, en de ‘raspu’, de rasp van de lange kalebas, is de maraca geen typisch Curaçaos instrument. Tegenwoordig wordt de goedkope versie van de ‘rammelaar’ – een gedroogde kleine kalebas, de ‘kalbas di mondi’, gevuld met maïspitten of bonen – voornamelijk te koop aangeboden als souvenir voor toeristen. Maar van oorsprong heeft het instrument een spirituele functie. Het werd, samen met trommels en fluiten, gebruikt tijdens de rituelen van de Inca’s, de Maya’s, de Azteken en tot recent van de Kogi en andere inheemse bevolkingsgroepen van Latijns-Amerika. ,,Meestal één in de hand en soms bonden ze maraca’s aan de voeten”, zegt Harry Moen, leider van de muziekgroep Serenada. Bij de Piaroa, in het Amazonegebied, wordt de maraca nog steeds gebruikt bij genezende rituelen. De maraca bevat dan een blauwe steen.

Wie nu zijn geld zou moeten verdienen met het knopen van een hoofddoek, de lensu di kabes, eet waarschijnlijk, net als vroeger, droog brood. De traditionele hoofddoek is uit de mode. Net zoals de lange rok en blouse met driekwart mouwen. Jonge meisjes vinden de ‘lensu’ maar ouderwets. Ze dragen wel weer hoofddoekjes, maar de moderne variant lijkt in niets op de kunstwerken van de negentiende en twintigste eeuw.

De haarkapsels van de laatste vijftig jaar van vooral het vrouwelijke deel van onze bevolking is een speciale studie waard. Dat geldt ook voor de heersende percepties over ‘goed’ en slecht’ haar.
Deze bijdrage is een eerste verkenning over de haardrachtcultuur en, om met Elis Juliana te spreken ‘de strijd tegen het haar’.

Vanaf 1 juli tot 26 november 2006 is op landhuis Groot Santa Martha, Soto de expositie ‘De Erfenis van Slavernij’ te zien.
Aan de hand van thema’s als plantageleven, straf en verzet, voorouderverering, overleving en empowerment, wordt een beeld gegeven over de geschiedenis en erfenis van de slavernij op de Antillen, Suriname en de rol van Nederland. In dat kader publiceert NAAM nieuwe gegevens over deze nog weinig onderzochte erfenis, zoals deze bijdrage van dr. Linda Rupert promoveerde in april j.l. op ‘Contraband and Creolization: Curaçao in the Early Modern Atlantic World”.